Antwerpen

iFLUX lanceerde een nieuwe én bewezen monitoringoplossing om de snelheid en richting van grondwaterstroming te bepalen. De gepatenteerde meettechnologie, in combinatie met specifieke data-interpretatiemethoden, maken een meer accuraat en compleet beeld van ondergrondse waterfluxen mogelijk. Deze inzichten laten toe de totale kost van bodemsaneringswerken tot 70% te verminderen. iFLUX is een spin-off, gebaseerd op jarenlang onderzoek van Goedele Verreydt, postdoctoraal onderzoeker aan de Universiteit Antwerpen en VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek).

For Good is een impactgerichte onderneming die ernaar streeft de ecologische voetafdruk van haar gebruikers te verkleinen, voor eens en voor altijd. De makers van For Good ontwikkelden een geautomatiseerde dienst (smartphone-app en online platform) die gebruikers op weg helpt naar een duurzamere levensstijl door hun gedrag op te volgen en bij te sturen op vlak van mobiliteit, consumptie en energiegebruik. Op een leuke en eenvoudige manier worden de gebruikers actief in de groeiende For Good-community.

Elke jongere heeft recht op hulpverlening en een onbezorgde jeugd. Dat is het uitgangspunt van TEJO, Therapeuten voor Jongeren, dat een antwoord biedt op het nijpende tekort aan laagdrempelige, professionele jeugdhulpverlening. TEJO voorziet gratis en anoniem quasi-onmiddellijke en kortdurende therapeutische hulp voor iedereen tussen tien en twintig jaar. De jongeren worden geholpen door vrijwillige therapeuten en andere vrijwilligers gevestigd in één van de elf toegankelijke TEJO-huizen in Vlaanderen. De huizen zijn toegankelijk en vormen een warme omgeving waar in alle rust geluisterd en gesproken wordt. Zodoende streeft TEJO naar een mentaliteitsverandering, binnen de jeugdzorgsector, maar tevens in de hele samenleving. “Want er is nood aan meer solidariteit, loyaliteit en vriendschap” vertelt Ingrid de Jonghe.

Als de nood het hoogst is

Ingrid de Jonghe, initiatiefneemster van TEJO, werd als jeugdadvocate aan de Balie van Antwerpen geconfronteerd met het nijpende tekort aan laagdrempelige, professionele hulpverlening voor jongeren. Dit tekort bevestigde ook een onderzoek van de AP Hogeschool. Ingrid is verontwaardigd en vastberaden wanneer ze zegt “ik ga op de barricade staan, ik neem het niet langer hoe men met jongeren omgaat. De hele jeugdhulpverlening moet herzien en hertekend worden”. TEJO werd verder uitgewerkt in samenwerking de vzw Jeugdtherapeuten Zonder Grenzen, een burgerinitiatief opgericht door een groep gelijkgestemden. In 2010 opende het eerste TEJO-huis haar deuren in het centrum van Antwerpen. Tussen 2010 en 2017 ontving TEJO verschillende prijzen en openden nog tien TEJO-huizen in Vlaanderen waar al meer dan 5000 jongeren therapeutische hulp kregen. Ook in Nederlandse en Waalse steden zullen op termijn TEJO-huizen openen. Het concept is uniek in zijn soort wanneer het jongeren zonder inmenging van de ouders en zonder prijskaartje hulp biedt. Het therapeutisch proces wordt verder ondersteund door een kinderpsychiater, een advocaat en een interculturele bemiddelaar, gezien het grote aantal jongeren met diverse culturele achtergronden.

Signaal- en labofunctie

TEJO heeft een dubbele doelstelling. Ten eerste voorziet het alternatieve, ambulante hulp; TEJO werkt simpel, soepel, samenwerkend én preventief. Bij voorkeur bereiken jongeren een TEJO-huis voor het probleem escaleert doordat ze niet eerst op een wachtlijst terecht komen. TEJO-sessies geven de jongeren opnieuw kracht, waardoor ze doorgaans niet hoeven door te stromen naar hulpverlening in de reguliere sector. Ten tweede wil TEJO, onder andere met haar strip en boek, een sociale beweging in gang zetten en aanzet geven tot een brede mentaliteitsverandering. “Het wil, in dialoog met andere organisaties uit de jeugdhulpverlening, de omstandigheden creëren waarin jongeren zich kunnen ontplooien tot gezonde volwassen” stelt Ingrid. Op die positieve manier wil TEJO tonen hoe het anders kan.

De Kringmaker kwam tot stand na jarenlang overleg tussen de teams van De Kringwinkel. Oorspronkelijk was het de bedoeling om binnen een gesloten circuit te werken: men ging ervan uit dat het materiaal te zijner tijd wel een nieuwe bestemming zou krijgen. Van het begin af aan werd er dus ook gedacht aan upcycling (waarbij afgedankte spullen worden omgezet in bruikbare materialen en voorwerpen).

Om het principe van upcycling in de praktijk te brengen, lanceerde de Kringwinkel een Idea Jam, een participatief project dat tot stand kwam na een brainstormsessie met het hele team. Bij de uitwerking speelden de teamleden een centrale rol, omdat ze dagelijks te maken hebben met recyclage. Ze hebben bovendien contact met de Antwerpse gemeenschap in het algemeen en met de artistieke gemeenschap in het bijzonder.

Hieruit kwam een aantal initiatieven voort waarvan sommige tot op de dag van vandaag doorlopen.

In 2013 werd de internetsite www.dekringmaker.be gelanceerd waar potentiële klanten allerlei “maak-ideeën” kunnen vinden. De site is opgevat als een platform waar ideeën worden voorgesteld voor het hergebruik van de meest voorkomende grondstoffen. Er is ook een bulkwinkel aan verbonden en je kunt er materiaal huren om meubels te herstellen. In 2013 werd ook een eerste massale verkoop van tweedehandsmeubels (meer dan 1.500 stuks) gehouden in het Antwerpse provinciehuis. In 2014 ging er een experimentele winkel open waar alles per kilo of per meter wordt verkocht. De winkel kreeg de naam Kilomeet. Het jaar erop opende WoRkpalace zijn deuren, een co-workingspace die werd opgezet door een makerscollectief. Datzelfde jaar werden de Electrabel-torens volledig leeggehaald, en de meubels die er stonden werden verkocht, net zoals dat ook bij het provinciehuis was gebeurd. En tenslotte vond eind 2015 het evenement Empty Shop voor het eerst plaats in Antwerpen. Deze shop was een ruimte waar mensen hun mooie kledingstukken konden brengen. Daar werden ze dan opnieuw gestyled en vervolgens werden ze verkocht voor een liefdadigheidsorganisatie. De lijst van initiatieven groeit nog elke dag.

Voor het beheer en de dienstenondersteuning van de Kringmaker staan vier mensen in, en in totaal werken er 370 personen voor de Kringwinkel.
In 2015 hebben 463.375 klanten materiaal geleend, grondstoffen gekocht, geëxperimenteerd en zo bijgedragen tot dit initiatief.

In 2012 lanceerde het studiebureau Stramien cvba het idee ‘Uit de ban van de Ring’ voor de overkapping van de Antwerpse Ring. Vanuit verschillende hoeken werd positief gereageerd op dat voorstel. Burgers en professionals gingen aan tafel zitten, diepten het voorstel verder uit en legden de basis voor het project RINGLAND.

Door het uitwerken van een innovatief antwoord op de zware mobiliteitsproblemen in Antwerpen, beogen de initiatiefnemers ook de leefbaarheid van de stad te vergroten. Via de reorganisatie en overkapping van de Ring willen ze, centraal in de stad, extra ruimte vrijmaken voor groen en voor boeiende stadsontwikkeling. De zware geluidsoverlast zou ook stevig worden teruggedrongen en de luchtkwaliteit significant verbeteren.

Eind 2013 werd een vzw opgericht om het idee van de overkapping van de Ring verder ingang te doen vinden en erover in debat te gaan. Een concreet voorstel werd opgebouwd door de inbreng van experten vanuit verschillende disciplines. De initiatiefnemers investeerden ook sterk in het maatschappelijk draagvlak. Daartoe werden een reeks informatiesessies en evenementen georganiseerd, onder andere dankzij de steun van een grote ploeg vrijwilligers. Dat deze acties vruchten afwerpen, blijkt niet alleen uit de fikse opkomst tijdens deze activiteiten, maar eveneens uit de massale affichecampagne, het grote aantal volgers op sociale media en de vele sympathisanten die het initiatief via crowdfunding steunen.

Het gebouw met 7 niveaus is opgevat als een goed geïsoleerd karkas in massief en bruut beton, waarbij de massa zorgt voor thermische inertie en comfort voor bewoners, werknemers en bezoekers. Losse meubelobjecten fungeren als wanden om de moduleerbare ruimtes te scheiden en maken dat de ruimtes makkelijk kunnen worden heringedeeld mocht dat later nodig zijn. De « brute », bijna ‘casco’-manier van bouwen laat het beton volledig tot zijn recht komen en zorgt ervoor dat er in de afwerkingsfase veel kon worden uitgespaard. Ook de samenwerking met het aanpalend gebouw om het terrein en de werf (werfkraan, aannemer...) te delen, zorgde voor mooie besparingen.

Tot voor kort bevond zich in het centrum van Antwerpen een treurig ogend gapend perceel. cuypers en Q architecten bouwden er voor privé- en professioneel gebruik een stedelijke benedenbouw  met – van onder naar boven – een patio en een praktijk verspreid over 2 lagen, een slaapverdieping die als buffer dient tussen praktijk en woning, een duplex leef- en eetruimte met overdekt terras en zithoek, en een volwaardige daktuin met zicht over de Antwerpse skyline. Boven het westelijk georiënteerde terras werd, aansluitend op de daktuin, een tuinkamer gebouwd. Door op deze manier met het aspect ruimte te spelen en verschillende functies opeen te stapelen, maakten cuypers en Q het mogelijk om op een kleine oppervlakte comfortabel te leven, de natuur haar plaats in de stad weer te geven en een minimale ecologische voetafdruk na te laten.

Het bouwproject is opgevat als een goed geïsoleerd karkas in massief en bruut beton, waarbij de massa zorgt voor thermische inertie en genivelleerd comfort voor bewoners, werknemers en bezoeker.  Losse meubelobjecten fungeren als wanden om de moduleerbare ruimtes te scheiden en maken dat de ruimtes makkelijk kunnen heringedeeld worden mocht dat later nodig zijn.

In alle fasen van het bouwproces – voor, tijdens en na – werd bewust voor een duurzame aanpak gekozen, zowel op energetisch vlak als op het vlak van de ecologische voetafdruk, levensstijl en werkcultuur. Het bureau werkt o.a. met gedeelde werfauto’s en eigenaars en werknemers maken zo veel mogelijk gebruik van de fiets en het openbaar vervoer. Ook werd bewust gekozen voor vraaggestuurde balansventilatie met warmteterugwinning (systeem D+) en voor micro-warmtekrachtterugkoppeling met condensor. De bouwwerken worden uitgevoerd door lokale aannemers die gebruik maken van materialen uit eigen streek.

Ook is zowel aandacht besteed aan de nodige autonomie van de Gestapelde Stad an sich als aan de link met de buurt. Zo zijn de gevels zodanig ontworpen dat er een maximale transparantie voor de stad is en de bewoners en werknemers van het gebouw kunnen genieten van maximale passieve winsten in temperatuur en daglicht. De ‘brute’, bijna ‘casco’-manier van bouwen laat het beton volledig tot zijn recht komen en zorgt ervoor dat er in de afwerkingsfase veel kon worden uitgespaard. Ook de samenwerking met het aanpalend gebouw om het terrein en de werf (werfkraan, aannemer…) te delen, zorgde voor mooie besparingen.

In groep ecologisch tuinieren: dat is de even eenvoudige als krachtige formule achter het project ‘Samentuinen’ van de Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren (Velt). Velt biedt advies en ondersteuning aan personen of besturen die een samentuin willen oprichten of zich bij een bestaande tuin willen aansluiten. In 2013 ondersteunde de organisatie een dertigtal tuinen in Vlaanderen, waarbij naar schatting 360 gezinnen betrokken waren. Een samentuin is niet enkel ecologisch, hij zorgt ook voor sociale cohesie en groepsvorming.

Zonder kunstmest

Een samentuin is in de eerste plaats een ecologische tuin. “Je gebruikt compost en natuurlijke methodes om ziekten en plagen te bestrijden. Geen kunstmest en pesticiden dus, die een grote ecologische voetafdruk hebben en de bodem vervuilen”, vertelt Velt-directeur Jan Vannoppen. Door het lokale karakter van een samentuin wordt de keten van boer tot bord flink beperkt. Dat betekent meer seizoensgebonden voedsel en minder verpakkingsafval. Een haag en wilde bloemen maken van een tuin ook een toevluchtsoord voor bijen, lieveheersbeestjes en vogels.

Zen worden

“Vaak hebben mensen een stressvolle job, of sommigen hebben geen werk. Tuinieren samen met anderen is dan een manier om de eigenwaarde op te krikken”, legt Jan Vannoppen uit, “of om gewoon rustig en zen te worden”. Het publiek dat deelneemt aan een samentuin is heel gemengd: van hoogopgeleide tweeverdieners met kinderen tot jong- gepensioneerden. In de tuinen worden buurtfeesten georganiseerd en mensen komen er langs voor een babbel. Ook mensen in armoede en van buitenlandse origine werken op verschillende plaatsen mee in een tuin. Op die manier draagt een samentuin bij tot de sociale cohesie. Vaak is ook het gemeentebestuur betrokken partij.

Zelfredzaam

De deelnemers aan een samentuin maken afspraken tijdens een twee à drietal startvergaderingen. Van bij de opstart krijgen de lokale groepen ondersteuning van Velt. De organisatie leidt ook vrijwilligers op tot ʻpraktijkbegeleiders samentuinʼ. Het doel is dat een samentuin na 1 à 2 jaar zelfredzaam wordt. “Een samentuin sluit aan bij het gedachtegoed van transitie: mensen willen lokaal een bijdrage leveren tot een meer sociale en ecologische samenleving”, zegt Jan Vannoppen. “Bovendien toont het project aan dat economie meer is dan de markteconomie. Wat je zelf kweekt, hoef je niet meer in de supermarkt te kopen.”

Ecopower is een coöperatie die zich richt op de energiemarkt.

Ze investeert in hernieuwbare energie - voornamelijk windenergie - sensibiliseert rond rationeel energieverbruik, en levert ook groene energie aan haar coöperanten. Ecopower hecht veel belang aan haar statuut als coöperatie, en deelt dan ook haar winst met de leden.

Toen in 2000 het architectuurbureau van Carl en Nico Verdickt neerstreek in het gebouw van een oude Graannatie, dachten de broers meteen een stap verder dan enkel hun eigen kantoorgebouw. Ze kochten ook het pandhuis van de achterliggende suikernatie op, en creëerden stap voor stap een soort dorp in de stad, met 13 eenheden: 2 kantoorruimtes en 11 woongelegen heden, gaande van luxelofts en een eengezinswoning tot kleinere stadsappartementen en studentenwoningen.
De industriële binnenruimte werd vrijgemaakt en biedt nu lucht en licht voor een gemeenschappelijke groene zone. Het project is vooral duurzaam omdat het een nieuwe bestemming geeft aan een bestaand gebouw en dit met zo weinig mogelijk middelen. Pas in tweede instantie zijn voor de architecten de puur ecologische technieken van belang.