Landbouw & Platteland

L'accès à la terre en Wallonie : une mise en pratique des communs pour répondre à la dérégulation du marché foncier agricole

Le travail de Juliette Straet explore la faisabilité juridique, en Wallonie, de deux instruments soustrayant (au moins temporairement) les terres agricoles aux lois du marché afin d’y assurer une exploitation durable, locale, écologiquement et socialement intensive. Inspiré par la théorie des communs, il part du constat que le droit wallon, aujourd’hui, ne permet pas d’assurer l’accès aux terres pour y développer des projets à taille humaine. Différents modèles de banques foncières publiques sont analysés, particulièrement celui des SAFER (Sociétés d’Aménagement Foncier et d’Aménagement Rural) en France. L’accent est également mis sur le droit de préemption des communautés sur les terres, introduit en 2016 par la réforme foncière écossaise. Après avoir présenté les avantages et les limites de ces deux outilstrès différents, l’autrice esquisse une synthèse à la lumière de la théorie de la gouvernance polycentrique,de la politologue américaine Elinor Ostrom. Une proposition concrète d’amélioration du récent Code wallon de l’agriculture est formulée.

A télécharger : Mémoire Juliette Straet

Maintien du maraîchage dans un contexte de raréfaction de l’eau : étude de l’impact du changement climatique sur les besoins en irrigation du plateau de Saclay à l’horizon 2060 et perspectives

Solenn Nguyen Vien a développé un modèle permettant d’estimer l’impact du changement climatique sur les besoins en eau des maraîcher·es en plein champ du plateau de Saclay, situé au sud-ouest de Paris. Ce modèle établit, d’une part, que la demande d’irrigation augmentera d’au moins 17 % à l’horizon 2060 par rapport à aujourd’hui et, d’autre part, que les techniques de couverture du sol permettraient une réduction des besoins en irrigation d’au moins 22 % par rapport à une culture sur sol nu. Face à ce constat, des solutions comme le changement des dates de plantation, le recours à de nouvelles variétés ou l’amélioration de l’irrigation restent pertinentes mais exigent, en surplus, un véritable redesign des agrosystèmes dans lequel la rétention de l’eau est appelée à jouer un rôle capital. La survie du maraîchage appelle également à un partage des risques liés au climat, ainsi qu’à un accès sécurisé à l’eau à travers une gestion collective, durable et équitable de cette ressource.

A télécharger : Mémoire Solenn Nguyen Vien

Éclairage sur l’activité de multiplication de semences potagères populations biologiques, les modèles technico économiques et son développement en Wallonie

Le travail de Julian Martens porte sur le community based breeding, c’est-à-dire le système semencier de « semences populations », alternatif au système semencier industriel de type Hybrides F1. Il se concentre particulièrementsur les individus dont l’activité professionnelle, en Wallonie, consiste à multiplier les semences potagères populations pour les entreprises Cycle en Terre et Semailles. Après avoir analysé cette activité en lien avec le maraîchage et l’entreprise semencière, Julian Martens a identifié trois modèles technico-économiques de multiplicateur·rices (maraîcher·es multiplicateur·rices, multiplicateur·rices et institutions publiques) en fonction des motivations de leurs acteur·ices, du nombre d’équivalents temps plein, de la superficie et du nombre de variétés cultivées, du chiffre d’affaires, etc. Il a mis en évidence différents freins (techniques, financiers, organisationnels...) à l’essor de cette filière et proposé diverses améliorations dans le contexte d’une transition vers un système agroécologique biodiversifié durable et équitable.

A télécharger : Mémoire Julian Martens

Vsycle is gestart in 2020 wanneer verschillende studenten bio-ingenieur en industrieel ingenieur samenkwamen om deel te nemen aan de iGEM wedstrijd die ernaar streeft om maatschappelijke problemen op te lossen met behulp van synthetische biologie. Hier lag de focus initieel op het gebruik ice nucleation proteïnen (een soort ijsbindende proteïnen) als alternatief cloud seeding middel.

Omdat ijsbindende proteïnen veel potentieel hebben, heeft Shauny Van Hoye Vsycle gestart. Hij merkte al snel dat een biologisch cloud seeding alternatief heel veel obstakels met zicht meebrengt, waardoor hij zijn focus verlegde naar het gebruik van antivries proteïnen (ook een soort ijsbindende proteïnen) om vorstschade tegen te gaan in de teelt van bijvoorbeeld appelen of kersen.

Deze toepassing is nauwkeuriger te valideren en iets minder complex, maar valt nog steeds onder de missie van Vsycle. Vsycle wil die nieuwe ijsbindende proteïnen ontwikkelen met behulp van computationele technieken en synthetische biologie om de samenleving robuuster te maken in een veranderend klimaat, door meer regen te voorzien in drogere streken m.b.v. biologische cloud seeding of door fruitbloesems te beschermen tegen onvoorspelbare periodes van vorst.

Vsycle wordt ondersteund door Durf Ondernemen en gecoacht door Tom Van Damme.

“Het ontwikkelen van een product dat interessante wetenschappelijke concepten combineert met toepassingen die zorgen voor een betere wereld wordt waren mijn voornaamste drijfveren en als net afgestudeerde ingenieur had ik dan ook weinig te verliezen met in dit avontuur te springen. Het veranderend klimaat zorgt voor vele problemen zoals minder voorspelbare seizoenen die resulteren in meer vorstschade in de fruitteelt. Om hiervoor een oplossing te ontwikkelen als student-ondernemer is niet evident, maar ik ondervind wel geweldige steun zowel binnen de universiteit van Durf Ondernemen (organisatie binnen UGent) en professoren, als van buitenaf. Met de beurs van Stichting voor Toekomstige Generaties hoop ik de proteïnen die in silico ontwikkeld zijn in het labo te produceren en te valideren.”

Vsycle ontvangt een prototypingsbeurs van €5000.

Het team achter MilkSilk bestaat uit Alistaire Vionne en Georges Vicqueray. Beiden zitten in hun laatste masterjaar Bio-ingenieur met focus op Chemie en Bio-industrieën aan de faculteit Agronomie van Gembloux Agro-BioTech. Het team wordt ondersteund door VentureLab en meer in het bijzonder door coach Hubert Brogniez, financieel expert.

Het doel van MilkSilk is om melk die ongeschikt is voor consumptie te verzamelen, een volledig “cracking” of kraakproces uit te voeren, het scheiden de verschillende producten waaruit de melk bestaat, en deze dan door te verkopen aan non-foodsectoren en bij dit proces de boeren te betrekken. MilkSilk wil deze melk, die meestal met antibiotica besmet is, rechtstreeks bij de boerderijen en zuivelbedrijven ophalen. In ruil voor de melk zullen de producenten een financiële vergoeding krijgen.

Antibiotica worden nog altijd vaak gebruikt om mastitis (infecties aan de uier van de koe) te behandelen, waardoor de melk van behandelde koeien niet meer mag dienen voor consumptie. Het ophalen van deze voor consumptie ongeschikte melk heeft nog een ander positief effect, aangezien deze melk gewoonlijk op de mesthoop belandt of aan het kalf wordt gevoerd, wat leidt tot bodemverontreiniging of resistentie bij het kalf.

De melk die MilkSilk ophaalt, wordt "gekraakt" om de verschillende bestanddelen, zoals oplosbare en onoplosbare eiwitten, maar ook vet, eruit te halen. Deze producten worden vervolgens gebruikt in non-foodsectoren , bijvoorbeeld voor plastic, lijm, verf en houtplamuur.

"Maar hoe is MilkSilk nu eigenlijk ontstaan? Het project zag het licht na vele vruchtbare onderlinge discussies over toekomstige persoonlijke projecten. We worden allebei gedreven door een afkeer van voedselverspilling, maar hebben ook kennis over de agrovoedingsindustrie door onze studies en de invloed van Gembloux. De benutting van een afvalproduct uit deze industrie kwam al snel ter sprake. Student-ondernemer zijn biedt ons de kans om al verder te gaan met ons project, zonder alle risico's waarmee iemand die aan het begin van zijn carrière staat, geconfronteerd wordt. De prototyingsbeurs van de Stichting voor Toekomstige Generaties is voor ons een eerste stap richting een proof of concept."

MilkSilk ontvangt een prototypingsbeurs van €5000.

Arthur Clarenne, Alexandre Donnay, Arthur Geerts, Lucas Hubert en Marvin Minsier zijn vijf studenten in hun laatste jaar Industrieel Ingenieur gespecialiseerd in Agronomie en Milieu aan de Haute École Charlemagne in Hoei. Naar aanleiding van hun cursus ondernemingsmanagement won het team Colz’iso de wedstrijd  YEP Challenge 2022 en nam het deel aan JA Europe. Intussen wordt het project begeleid door de incubator VentureLab en kunnen de teamleden eraan voortwerken met de hulp van hun coach Frédéric Luizi.

Het doel van Colz'iso is om biobased isolatiemateriaal te produceren op basis van landbouwafval: koolzaadstro. Deze grondstof komt rechtstreeks van de velden van Waalse boeren. Het product is een isolatieblok voor het maken van isolerende scheidingswanden en muren in gebouwen. Dit isolatiemateriaal biedt niet alleen thermische, maar ook goede akoestische isolatie. Deze biobased isolatie kan gebruikt worden voor renovaties en nieuwbouw.

Colz'iso wil bijdragen aan de energietransitie door een innovatief, ecologisch en duurzaam isolatiemateriaal aan te bieden.

"Ons project is ontstaan tijdens een cursus ondernemingsmanagement. Aangezien onze groep bestond uit twee boerenzonen, hield het idee om landbouwafval te verzamelen en te benutten al snel steek. We wilden ook een duurzaam en ecologisch product creëren. Zo zag Colz'iso het licht! Intussen hebben we tal van onvergetelijke ervaringen achter de rug, zoals de verschillende wedstrijden, de incubatie in het VentureLab enz. Hierdoor hebben we veel geleerd over de wereld van het ondernemerschap. Om een nieuw product op de markt te brengen, moeten echter veel tests worden gedaan en prototypes worden gemaakt. Voor die fase zal de beurs van de Stichting voor Toekomstige Generaties erg goed van pas komen. Deze zal namelijk het nodige materiaal voor het prototype financieren, maar ook de bouw van een eerste muur, waardoor verschillende beroepen ons product kunnen komen testen."

Colz'iso ontvangt een prototypingsbeurs van € 5000.

Analyse prospective du degré d’autosuffisance alimentaire du département de Fatick, Sénégal

Le travail de Raïssa Montois a permis d’analyser, par une approche prospective et systémique, la capacité du département de Fatick (2646 km2), au Sénégal, à nourrir ses habitant·e·s à l’horizon 2035. Ce territoire est principalement menacé par la salinisation des sols et par des épisodes climatiques de plus en plus récurrents. Raïssa Montois a modélisé l’offre et la demande alimentaire du département selon trois scénarios prospectifs : tendanciel, agroécologique et d’intensification conventionnelle. Pour ce faire, elle a récolté des données, mené des entretiens sur place et réalisé une enquête quantitative sur le régime alimentaire local auprès d’un échantillon de ménages ruraux et urbains. Le modèle prend en compte des niveaux différents de salinisation, d’intensification agricole et de diversification des cultures. Conçu selon une approche participative, ce travail a abouti à un outil d’aide à la décision pour l’Association Nationale des Programmes de Développement Intégré et pour les collectivités locales, en partenariat avec SOS Faim.

A télécharger : Mémoire Raïssa Montois (PDF)
Intervention de Raïssa lors du webinaire, à partir de 00:03:17