Leefmilieu

La protection des relations avec la nature dans l’expérience néo-zélandaise pour modifier notre regard sur le droit de l’environnement

Basé sur une approche interdisciplinaire (droit, philosophie, anthropologie), le travail de Pierre Walckiers questionne la perspective naturaliste qui, en distinguant la nature de l’humanité, caractérise la conception ontologique de la nature en Occident et, de là, le droit de l’environnement. En mobilisant Bruno Latour et Philippe Descola, l’auteur analyse les failles du naturalisme, notamment la perpétuation d’une vision colonialiste au nom d’un universalisme impérialiste. Il propose ensuite une alternative : le « droit des relations », destiné à protéger non pas seulement la nature mais toutes les relations que l’être humain peut entretenir avec elle. Il confronte ce cadre théorique à la loi Te Awa Tupua votée en mars 2017 par le parlement néo-zélandais, qui accorde la personnalité juridique à un « tout indivisible » liant le fleuve Whanganui, la communauté maorie et divers éléments physiques et métaphysiques. Il explique enfin que ce prisme juridique est mobilisable dans d’autres systèmes juridiques, par exemple le droit belge (accès à la terre, etc.).

> A télécharger : Mémoire Pierre Walckiers (PDF)
> Intervention de Pierre lors du webinaire, à partir de 43:08 :

Dit is een primeur in België: er is een fiets ontwikkeld met een frame dat voor 100% bestaat uit hout van het Zoniënwoud. Drie jonge Belgische ondernemers, gesteund en gecoacht door Hugues Detienne van de Yncubator , zetten in op zachte mobiliteit in een korte keten en paren artisanale knowhow aan technologisch vernuft. Ze brengen dit product als pioniers op de markt. De kwaliteitsvolle onderdelen maken de fiets veelzijdig, duurzaam en robuust en wegen samen niet meer dan 12 kg.

Het team bestaat uit drie fietsfanaten met eenzelfde doel: een lokaal en duurzaam product met goede prestaties aanbieden. Simon Malvaux, Loic Houtard en Johan Triquet, die over uiteenlopende competenties beschikken, zijn vastberaden om een plaats te veroveren in de bloeiende gravelmarkt van België.

"Is het niet paradoxaal dat we grondstoffen uit verre landen importeren voor een product dat de zachte mobiliteit moet stimuleren om het milieu te beschermen? Hebben we geen kwaliteitsvolle grondstoffen in België? Is het niet mogelijk om duurzamere fietsen te bouwen? Die vragen hebben ons aan het denken gezet, en dus zijn we hoogwaardige fietsframes beginnen te ontwerpen en vervaardigen met een lokaal en hernieuwbaar materiaal waarmee we erg vertrouwd zijn.
De Prototyping the Future-beurs van de Stichting voor Toekomstige Generaties zal ons helpen onze prototypes te verbeteren en nieuwe onderdelen, die niet op de markt te vinden zijn, speciaal voor onze fietsen te ontwerpen." 

ZAFI Cycles ontvangt een prototypingsbeurs van €5000.

Les modèles agricoles wallons à l’horizon 2045-2099 : les atouts de l’agroécologie face aux changements climatiques.

Mathieu Delandmeter a comparé les performances agronomiques, alimentaires et environnementales de trois systèmes agricoles sur la période 1985-2009. L’un est le business as usual (cultures majoritaires en zone limoneuse en Wallonie et utilisation de fumier), l’autre est vegan (ni élevage, ni fumier), le dernier repose sur l’intégration cultures-élevage (recours notamment aux prairies temporaires). Il a ensuite étudié, par le modèle STICS, l’évolution des trois systèmes dans l’hypothèse des deux scénarios d’évolution climatique définis par le GIEC : RCP4.5 et RCP8.5 (2045/2069 et 2075/2099). La singularité de son approche est d’avoir pris en compte des indicateurs bien plus larges que le strict rendement des cultures : souveraineté alimentaire, bien-être des consommateur·rice·s, auto-suffisance, transport de marchandises, résistance au stress hydrique et thermique, teneur en carbone dans le sol, etc. Au final, les trois systèmes verraient les rendements globaux augmenter mais dans une proportion très variable et avec différents impacts et adaptations face aux changements climatiques.

> A télécharger : Mémoire Mathieu Delandmeter (PDF)
> Intervention de Mathieu lors du webinaire, à partir de 00:22:45 :

Montée des eaux, migrations climatiques... Une fiction post 2050 pour mieux conscientiser la population belge

L’art est une voie efficace de sensibilisation aux enjeux de montée des eaux et de migrations climatiques. Tel est le pari du travail de Marie Maréchal qui, dans un premier temps, a exploré la psychologie du changement et la perception de la population belge face aux enjeux environnementaux. Artiste et plongeuse sous-marine, elle a ensuite mis au point un dispositif basé sur le son et l’image, mettant en scène les conséquences d’un scénario postapocalyptique scientifiquement plausible dans une Europe d’après 2050. Ce dispositif est présenté dans un espace confiné évoquant la condition de réfugié climatique. Si l’accroche initiale est volontairement émotionnelle, elle a pour but ultérieur d’emmener le spectateur et la spectatrice vers un meilleur degré de conscientisation et, ensuite, vers l’adoption à long terme de comportements pro-environnementaux en harmonie avec ses valeurs et ses convictions propres. Baptisé « Vestiges submergés », le dispositif devrait être présenté au public en situation réelle courant 2022.

> A télécharger : Mémoire Marie Maréchal (PDF)
> Intervention de Marie lors du webinaire, à partir de 00:37:48 :

Dit wetenschappelijke project, gedragen door de UMR (Unité mixte de recherche) Marbec, heeft als doel in te schatten in hoeverre de schelpdierenteelt bijdraagt tot de vervuiling van de lagune van Thau door microplastics. Daarnaast wil het aanbevelingen formuleren om deze praktijk in stand te kunnen houden en de impact ervan te verminderen.

De vereniging zal een jaar lang een maandelijkse analyse uitvoeren van de microplastics die aanwezig zijn in de waterkolom, de afzettingen en de tweeschalige schelpdieren. Aan de hand van stalen die genomen zijn in 2011, zal een vergelijking kunnen worden gemaakt met de staat van de vervuiling in 2021.

Daarna volgt een fysicochemisch onderzoek, om een beeld te krijgen van de vervuiling door microplastics die verband houdt met de veroudering van het gebruikte materiaal in de schelpdierenteelt. Door onder de professionele kwekers een bevraging te houden over hun werkmethoden, zullen de onderzoekers kunnen bepalen welk materiaal getest dient te worden en zullen zij tevens inzicht verwerven in het gebruik en de snelheid waarmee het veroudert. Op basis van de resultaten van dit onderzoek zal dan een gids van good practices worden samengesteld, die de schelpdierenkwekers moet helpen om duurzamer te gaan werken.

Ten slotte zal rond het project een uitgebreide communicatiecampagne worden opgezet. Er zullen filmpjes in stop motion gemaakt en verspreid worden.

Dit project is laureaat van de BeMed-oproep voor micro-initiatieven waar de Stichting voor Toekomstige Generaties partner van is, dankzij het Aether-fonds voor Toekomstige Generaties.

Esther & Marie-Eline zijn twee jonge ontwerpsters die gepassioneerd zijn door design, maar evenzeer door de invloed van die sector op de klimaatproblematiek. Esther doet haar master interieurarchitectuur aan Sint Lucas in Gent en Marie-Eline studeert Interieurvormgeving aan Thomas More in Mechelen. Een gemeenschappelijke frustratie over de huidige wegwerpmentaliteit bracht hen samen om een duurzamer en modulair concept te ontwikkelen.  
 
Het is hoog tijd om met een andere blik naar onze gebruiksvoorwerpen te kijken. Het is niet langer verantwoord om producten aan te schaffen die een korte levensduur hebben, die niet multifunctioneel ingezet kunnen worden. Producten moeten kunnen evolueren en veranderen tijdens het leven van de consument, zodat ze tientallen jaren kunnen meegaan en relevant blijven.
 
Circulaire initiatieven zijn gelukkig aan een opmars bezig, maar zijn vaak vrij duur en ontoegankelijk voor het grotere publiek. Zij grijpen dan ook nog te vaak terug naar onpersoonlijke, minder kwalitatieve meubelstukken waar ze niet echt een band mee hebben, en die ze daarom ook snel weer laten gaan. Met als gevolg een immer groeiende afvalhoop.
 
Met het aanbieden van een stalen tussenstuk voor plaatmateriaal willen we de drempel naar doe-het-zelven drastisch verlagen. Het in- en uit elkaar halen van meubilair wordt kinderspel. Het plaatmateriaal wordt tussen het tussenstuk aangedraaid, en vervolgens kunnen zo talloze creaties gemaakt worden.

Esther en Marie-Eline: "HITCH wil graag een tegengewicht bieden tegen de vergankelijke wegwerpcultuur waarin we ons momenteel bevinden. We kiezen onze meubels op basis van onze huidige noden, met als gevolg dat ze een zeer korte levensduur hebben. Bovendien is de optie om de producten uit elkaar te halen en weer in elkaar te zetten, dikwijls zeer beperkt of bijna niet haalbaar. Wij zien een dringende nood aan een duurzame, circulaire oplossing die toegankelijk is voor een breder publiek. Als student-ondernemers hebben we de kans om hiermee te experimenteren en om kennis op te doen buiten het klassieke schoolkader. Dankzij de stichting kunnen we ons prototype op punt stellen en onderzoek doen naar duurzame materialen."

HITCH ontvangt een beurs van € 5000.