Internationale solidariteit

La via campesina: un acteur international de poids vers la souveraineté alimentaire et une nouvelle forme de gouvernance mondiale.

La thèse de Priscilla Claeys est consacrée à La Via Campesina, réseau transnational de mouvements paysans rassemblant quelque 200 millions de petits agriculteurs au sein de 70 pays. Outre ses aspects conceptuels, le travail a consisté à mener plus de 110 entretiens et à participer à une soixantaine de réunions dans 13 pays de différents continents. Priscilla Claeys a étudié pourquoi et comment ce mouvement utilise les droits humains dans sa lutte pour la souveraineté alimentaire. Elle a analysé la lutte des paysans en faveur de la reconnaissance de nouveaux droits (à la terre, à la biodiversité, aux semences, ...). Elle a démontré que les mouvements paysans dépassent « le paradoxe de l’institutionnalisation », c’est-à-dire le risque de voir les droits perdre leur potentiel subversif et mobilisateur lorsqu’ils sont mis en oeuvre par les pouvoirs étatiques. Sa conclusion est qu’en cherchant à redéfinir les droits humains, la Via Campesina invite à un débat public sur l’avenir de la paysannerie mondiale et, plus largement encore, sur l’allocation des ressources naturelles.

CATAPA werd opgericht in 2005 en kan rekenen op een 100-tal vrijwilligers. De organisatie verricht onderzoekswerk en informeert en sensibiliseert rond de grondstoffenproblematiek. Ze focust daarbij op de problemen met grootschalige mijnbouw in Latijns-Amerika. Daartoe werkt CATAPA samen met sociale bewegingen en ngo’s in het Zuiden. CATAPA klaagt niet enkel de gevolgen van mijnbouw aan, maar informeert ook over meer milieuvriendelijke alternatieven zoals recyclage en urban mining (het herwinnen van metalen uit afval). Ze bouwt ook in Vlaanderen aan een breed netwerk van veelal jonge mensen, die zich engageren voor duurzame ontwikkeling.

Breed netwerk

“We bieden mensen een concreet engagement aan rond de Noord-Zuidproblematiek”, vertelt Charlotte Christiaens van CATAPA. De organisatie verricht onderzoekswerk, informeert en sensibiliseert rond de gevolgen van grootschalige mijnbouw in Latijns-Amerika. Daartoe werkt CATAPA samen met sociale bewegingen en ngoʼs in Latijns-Amerika, maar bouwt ze ook in België aan een breed netwerk.

Urban mining

Van smartphones en laptops tot afvoerbuizen en elektriciteitskabels: metalen gebruiken we allemaal. “De ontginning van grondstoffen gebeurt meestal in het Zuiden, en heeft daar grote schadelijke gevolgen”, legt Charlotte Christiaens uit. CATAPA klaagt die gevolgen aan, maar informeert ook over meer milieuvriendelijke alternatieven zoals recyclage en urban mining (het herwinnen van metalen uit afval). Met een publiekscampagne in samenwerking met de vzwʼs Netwerk Bewust Verbruiken en Ecolife wil CATAPA de problematiek bekend maken bij het brede publiek.

Internationaal seminarie

Overleg en participatie staan centraal bij CATAPA: zowel binnen de eigen organisatie als in samenwerking met haar partners in Latijns-Amerika. Ze organiseert ieder jaar een vormings- en een bewegingsweekend waaraan zowel nieuwe geïnteresseerden als ervaren leden deelnemen. En driejaarlijks is er een internationaal seminarie in Latijns-Amerika, waarop Belgische deelnemers lokale organisaties ontmoeten. “We zijn een heel open organisatie. We luisteren naar mekaar en iedereen kan voorstellen doen voor nieuwe initiatieven”, aldus Charlotte Christiaens. “De uitdaging is om vrijwilligers te blijven vormen en motiveren, want zij zijn het fundament van CATAPA”.

Esperanzah! is een wereldmuziekfestival in de abdij van Floreffe, dat jaarlijks meer dan 40.000 bezoekers trekt. Al van in het prille begin hebben de organisatoren er een erezaak van gemaakt om hun artistiek concept te koppelen aan maatschappelijk engagement, en dit zonder de economische leefbaarheid van hun festival in het gedrang te brengen.

Dankzij de samenwerking met verenigingen worden festivalgangers bewust gemaakt van verschillende duurzame uitdagingen. De magische sfeer die er hangt, maakt duidelijk dat een andere wereld echt mogelijk is. Sinds een aantal jaar proberen de organisatoren hun succesvolle duurzame festivalconcept te verspreiden door buitenlandse teams te omkaderen bij de toepassing.

“Ons bedrijf heeft een vermogen van 6 miljoen euro, dat gerund wordt door een algemene werknemersvergadering die het sociale doel van de vereniging vooropstelt. Een model dat ons toelaat om 10 jobs per jaar te creëren en dat sinds 30 jaar.” (William Wauters, directeur van Terre)

Terre stelt één enkele ambitie voorop : werk bieden aan iedereen. Sinds zijn oprichting zestig jaar geleden, heeft de groep 300 jobs gecreëerd voor mensen die minder gemakkelijk toegang krijgen tot de arbeidsmarkt: laaggeschoolden, mensen met een handicap, ex-gedetineerden… De onderneming is sinds de begindagen actief in de sectoren van hergebruik en recyclage, maar zet nu ook in op duurzame ontwikkeling. Terre houdt rekening met sociale, economische en ecologische aspecten. Het hele ondernemingsmodel is bovendien gebaseerd op een participatief management dat je nergens anders terugvindt.

Située à Bruxelles, dans la commune de Neder-Over-Heembeek, la Ferme Nos Pilifs, Entreprise de Travail Adapté, occupe 140 personnes handicapées dans des métiers variés tels que la manutention, l'entreprise de jardins, la pépinière, l'estaminet, l'épicerie et la ferme d'animation.

Un travail pour chacun  (s'adapter à la différence)

La ferme est située dans un écrin de verdure en pleine ville, au cœur de la capitale de l'Europe. Etendu sur un terrain de 5 ha, le parc animalier accueille tous les animaux que l'on s'attend à trouver dans une ferme. Derrière ce cadre idyllique, se cache cependant toute une entreprise dont l'objectif principal est de proposer un travail utile, valorisant et rémunérateur à toute personne porteuse d'un handicap. De plus, nous avons à cœur de rencontrer cet objectif social en y alliant les aspects économiques et environnementaux et de faire ainsi de la Ferme une entreprise durable.

Armé d'une expérience dans le secteur du chocolat chez Nestlé et poussé par l'envie de faire du commerce équitable, Thierry Noesen décide en 2005 de racheter une chocolaterie, alors en difficulté financière.

Il continue la production de pralines sur base des ingrédients naturels et de qualité, mais décide d'acheter uniquement des produits issus du commerce équitable. "Belvas" est né. En 2007, Thierry Noesen se tourne aussi vers les produits issus de l'agriculture bio. Soucieux d'essaimer sa démarche, il organise des visites de son entreprise pour des chocolatiers concurrents et des écoles.

In 2005 werd Belvas een van de weinige fairtradechocolatiers in Europa. De kwalitatief hoogstaande chocolade heeft ondertussen zelfs het Max Havelaar-label gekregen, waardoor consumenten zeker weten dat de boeren uit het Zuiden eerlijke prijzen krijgen voor hun grondstoffen. Bovendien zijn de producten van Belvas ook bio. Om de ecologische voetafdruk van het productieproces te verminderen, worden kosten noch moeite gespaard. Voor het produceren van haar chocolade, waarvan overigens meer dan de helft voor de export is bestemd, heeft Belvas 15 vaste werknemers in dienst en een tiental tijdelijke arbeidskrachten.

Duurzaam snoepen

Belvas verwent de lekkerbekken met haar producten. “Producten die overigens niet enkel goed zijn voor de consument, maar ook voor de boeren uit het Zuiden”, vermeldt Thierry Noesen, directeur van Belvas, er trots bij. Belvas werkt immers hoofdzakelijk samen met boerencoöperaties uit Peru, Ecuador en Haïti en alle grondstoffen (cacao, kokosnoot, pistachenoten, amandelen, enz.) zijn bio. Vandaag stelt Belvas 15 vaste werknemers en 15 tijdelijke krachten tewerk. “De helft van onze vaste personeelsleden waren langdurig werkloos voor ze bij ons een contract van onbepaalde duur kregen. Bovendien werken we ook samen met de Onderneming voor Aangepast Werk van Edingen, waar 4 personen voor ons werken”. Dit jaar mikt Belvas op een omzet van 4 miljoen euro, vergeleken met vorig jaar betekent dit een groei van 35 %.

Ervaringen delen… met de concurrentie

In 2009 verhuisde Belvas naar een ecologisch atelier in Gellingen. “We verwezenlijken niet minder dan 60 % van de productie met stroom van onze 1500 m2 zonnepanelen. Bovendien kunnen we dankzij een systeem voor het terugwinnen van warmte onze chocolade smelten, waardoor we ook hier meer dan 30 % energie besparen”, benadrukt Thierry Noesen. In 2011 behaalde Belvas de EMAS-registratie. Er wordt continu gewerkt aan het verduurzamen van de productie: een energiezuinige uitbreiding van de gebouwen, het recycleren van grondstoffen, een erg geavanceerd afvalbeheersysteem, enz. Belvas houdt al die opgedane kennis niet voor zichzelf, maar laat concurrerende chocolatiers de ateliers bezoeken en geeft hen zelfs de namen van haar leveranciers. Jaarlijks komen ook meer dan 300 jongeren op bedrijfsbezoek en worden zij op een ‘zoete’ manier gesensibiliseerd voor duurzaam consumeren.

“Onze omzet stijgt, de groei is er dus. Maar we hechten er enorm veel belang aan dat die groei voortkomt uit eerlijke handel, waarbij alle boeren een correcte prijs krijgen voor hun producten.”(Thierry Noesen, directeur van Belvas)