Oost-Vlaanderen

Bouwen vergt als eerste stap de extractie van grond. De stockage van deze grond in moeilijk en het vervoer vervuilend. In Brussel en Vlaanderen graven we per jaar 22,5 miljoen grondverzet uit. Ongeveer 75% daarvan is onvervuild. Van dit aandeel wordt 40% niet-circulair gebruikt in wegenbouw en 60% gedumpt als afval in groeves.

Een jaar geleden lanceerden collega’s Ken De Cooman – 35 jaar, afkomstig van Dendermonde – en Nicolas Coeckelberghs – 33 jaar, afkomstig van Brussel – samen BC materials. Deze start-up ontstond uit BC architects & studies, een Brussels architectuur- en studiebureau gespecialiseerd in leem en circulariteit in de bouw, waar Ken en Nicolas beiden actief waren als architect. BC materials zet grondverzet van stadswerven om in circulaire, lokale leembouwmaterialen, zoals leemstenen, leempleisters, en stampleem. Deze  materialen zijn CO2-neutraal, zorgen voor een gezond binnenklimaat en worden gekenmerkt door een zeer energiezuinig en lokaal productieproces. Na gebruik kunnen ze worden teruggegeven aan de bodem of opnieuw worden omgevormd tot bouwmateriaal in een oneindig circulair proces.
In het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest werkt BC materials in een vaste en beschermde infrastructuur om kant en klare producten te vervaardigen. Maar voor projecten buiten Brussel die hun eigen grondverzet wensen te gebruiken, bestaat ook een dienst op maat met een mobiele unit die zich over heel België kan verplaatsen. Daardoor blijft de infrastructuur en de logistiek van BC materials altijd dicht bij de bron van de grondstoffen en wordt het transport beperkt.

Ken De Cooman legt uit waarom BC materials een aanvraag indiende voor een achtergestelde converteerbare lening van het SE’nSE Fonds: “Gezien we ons momenteel in de commercialisatiefase bevinden en onze doelgroep snel willen bereiken, zijn nog wat extra investeringen nodig, bijvoorbeeld in de verkoopstrategie. We denken dat deze lening van € 50.000 van het SE’nSE Fonds de juiste omvang, timing en flexibiliteit heeft de financieringsnood op middellange termijn te overbruggen. We hechten ook veel belang aan het netwerk dat het SE’nSE Fonds ons biedt. We merken nu al dat de feedback en het vertrouwen van de experts van de Jury deuren openen.”

WijDelen vzw stimuleert en promoot, aan de hand van online platformen Peerby en Peergroups, het delen van spullen tussen buren, collega’s en organisaties. Het doel is delen zo gemakkelijk en toegankelijk mogelijk te maken. De vzw wil uitgroeien tot een coöperatie die steunt op het verdienmodel Peergroups.be (deelgroepen tussen collega’s). De winst die daaruit voortvloeit, zal worden ingezet ter promotie van het gratis deelplatform Peerby.be.

Peerby is het eerste deelplatform dat mensen toelaat op grote schaal spullen te delen. Door het delen van spullen te promoten en te faciliteren wil WijDelen een gedragsverandering stimuleren van bezit naar gebruik van spullen. Bovendien verbindt de vzw buren, collega’s en organisaties onderling. Het platform werkt vraaggestuurd en is bijzonder toegankelijk. Iets nodig, stel gewoon de vraag. Je bericht komt terecht bij alle naburige Peerby-leden en je vindt snel wat je zoekt. Het systeem is daarmee eenvoudig, sociaal, ecologisch en economisch. “Fan zijn van je probleem, niet van je oplossing, blijft voor de nodige drive zorgen” weet Lieven D’hont, medeoprichter van het deelplatform. 

Deelplatform

In 2013 richtten Lieven, Ludo en Kristof het eerste deelplatform WijDelen.be op. Dit werd meteen een succes en het jaar erop startte de samenwerking met de Amsterdamse startup Peerby. “We leren veel van elkaar. Zowel voor social media als voor het ontwikkelen van een nieuw businessmodel” vertelt Lieven. In 2017 overschreed de organisatie de kaap van 25.000 leden. Tot dan functioneerde het initiatief enkel op subsidies en giften. Begin 2017 lanceerde WijDelen Peergroups om het model financieel rendabel te maken. De eerste klanten zijn Colruyt, Ikea en Greentrack. Eens het initiatief tien klanten telt, vermoedelijk in het najaar van 2017, zal de vzw omgevormd worden tot een coöperatie die een duurzaam beheer van het model zal garanderen. “In de toekomst willen we een breed gedragen ecosysteem voor het delen van spullen op punt zetten.”  

Mentaliteits- en gedragsverandering

Het delen van spullen is een eerste stap in de omschakeling naar een cultuur waarin bezit en spullen een andere invulling krijgen. “Zo heb ik eigenlijk een gat nodig in de muur en geen boormachine” legt Lieven uit. En die omschakeling is nodig als we willen afstappen van overconsumptie en excessief materiaalbezit. De kracht van Peerby is haar laagdrempeligheid. Het uitgangpunt is het vertrouwen tussen mensen en de grote bereidheid om elkaar te helpen. “Mensen houden van hun spullen, maar hebben er ook plezier aan om ze uit te lenen omdat ze met hun spullen anderen kunnen helpen. Dat is de dynamiek die we willen opwekken” stelt Lieven.

Foodsavers Gent, een project van OCMW en Stad Gent, is een distributieplatform voor voedseloverschotten. Het vormt de logistieke schakel tussen het aanbod aan voedseloverschotten en de grote nood aan voedselondersteuning voor financieel kwetsbare mensen. De draaischijf is de Leerwerkplek van het OCMW. Hier werken en leren een tiental mensen die moeilijk aansluiting vinden op de regulieren arbeidsmarkt. Zij halen het voedsel op bij veiling en supermarkten, controleren het en verdelen het onder de Gentse sociale partnerorganisaties. Op hun beurt bieden deze organisaties voedselpakketten en bereide maaltijden aan mensen in armoede. Ten slotte reduceert Foodsavers Gent zo een flinke hoeveelheid CO₂-uitstoot. “Foodsavers brengt milieu, voedselondersteuning en sociale tewerkstelling samen in één relevant, duurzaam project” stelt Wouter Verstraete van OCMW Gent.

Vliegende start  

In 2015 slaan de Dienst Werk, de Dienst Leefmilieu en Klimaat en het OCMW van Stad Gent de handen in elkaar om aan de slag te gaan met de Gentse voedseloverschotten. Uit een studie van Komosie vzw blijkt vooral de nood aan logistieke ondersteuning enorm. Twee jaar later presenteren ze Foodsavers Gent: het eerste grootschalige, professionele logistiek platform voor de recuperatie van voedseloverschotten. Midden 2017 wordt wekelijks al 6 ton aan voedseloverschotten verdeeld over een 30-tal Gentse sociale organisaties die op hun beurt zo’n 2500 mensen per week bereiken. “Het jonge project heeft nog een enorm groeipotentieel” vertelt Wouter Verstraete. “Onze doelstelling om tegen het einde van 2017 100 ton te recupereren, zullen we ruimschoots overtreffen”. Voor de doelgroepmedewerkers betekent het project een totaalopleiding: logistiek, ICT en magazijnier. Bovendien krijgen ze hulp bij het behalen van hun rijbewijs B en/of C.   

Bloeiend netwerk

Het doel is een uitgebreid netwerk dat lokale en onvermijdbare voedseloverschotten een nieuwe bestemming geeft. Omwille van het groot aantal betrokken actoren is een goede samenwerking cruciaal. Het platform haalt de voedseloverschotten op bij veilingen en grootwarenhuizen en bezorgt ze bij voedselbedelingsinitiatieven, sociale kruideniers en sociale restaurants. Om efficiënt te werk te kunnen gaan, is het van belang de vraag en het aanbod maximaal op elkaar af te stemmen. Evalueren en bijsturen zijn constante opgaven. Met zowel schenkers als afnemers wordt uitvoerig overlegd en gereflecteerd. Foodsavers Gent kadert in de bredere voedselstrategie van de stad “Gent en Garde”.

ROOF FOOD is een Gents stadslandbouwproject dat mensen dichter bij ecologische voeding én bij elkaar wil brengen. Bovenop het bedrijvencentrum De Punt schuilt sinds 2016 een tuin van 500 vierkante meter waar naar hartenlust gezaaid, gekweekt en geoogst wordt. De opbrengst wordt in hun eigen keuken verwerkt tot gezonde vegetarische maaltijden voor bedrijven, evenementen en dakdiners. Bovendien zorgt een groendak voor water- en luchtzuivering van de leefomgeving en draagt het bij aan de biodiversiteit in de stad. Om ook anderen te inspireren, organiseert ROOF FOOD teambuildingactiviteiten, lezingen en infosessies. Het jonge bedrijf bewijst dat een alternatief businessmodel ook winstgevend kan zijn.

Duurzame dakschotels

De eerste voorbereidingen voor het opzetten van de daktuin trof Sabien Windels in 2014. Het jaar erop kreeg het cateringverhaal vorm dankzij de samenwerking met Nine Van Belle, mede-zaakvoerster. Sindsdien bereidt ROOF FOOD gezonde vegetarische dakschotels voor bedrijven, geleverd per fiets, ecologisch verantwoorde catering voor evenementen en sinds 2017 dakdiners op warme zomeravonden. De gerechten bestaan voor 90% uit biologische ingrediënten, geteeld op eigen dak en door boeren uit de streek. De seizoensgebonden lunches worden aangeboden in herbruikbare verpakkingen die achteraf weer worden opgehaald. Zodoende spaart het initiatief jaarlijks heel wat CO2 en afval uit. “We streven naar een zo groot mogelijke impact, maar zonder onze unieke identiteit uit het oog te verliezen” aldus Sabien. Door te werken “van zaad tot bord” gaan Sabien en haar collega’s in tegen het model waarin ieder bedrijf zich in één schakel van de keten specialiseert.

Teambuilding

Daarnaast organiseert ROOF FOOD dynamische activiteiten rond tuinieren, koken, natuur en creativiteit. Zo kan je met je collega’s zelf aan de slag in de dakmoestuin of knutsel je samen een moestuinbak in elkaar voor op de eigen werkplaats. ROOF FOOD bereikt zo een brede waaier aan organisaties want naast bedrijven vind je ook vzw’s of scholen op hun dak. “We vinden het belangrijk om heel verbindend te werken, we krijgen appreciatie uit veel verschillende hoeken”.

In het verschiet

ROOF FOOD is een coöperatieve vennootschap, zo plukken alle werknemers mee de vruchten van dit succesvolle project. Midden 2017 telt de vennootschap vier werknemers die hulp krijgen van enkele freelancers, studenten en vrijwilligers. Middels partnerschappen met sociale tewerkstellingsplaatsen, wil ze op termijn ook kansen geven aan mensen die buiten het reguliere arbeidscircuit vallen. In samenwerking met Human Districts, een coöperatie die sinds 2017 een duurzaam woonmodel lanceert in Vlaanderen, hoopt ROOF FOOD mee vorm te geven aan de stad van morgen. Wanneer de organisatie er klaar voor is, zouden Sabien en haar collega’s ook graag in andere steden zelfstandige ROOF FOOD-vestigingen willen zien oprijzen. Door middel van co-creatie en intensieve uitwisseling kunnen deze dan samen verder groeien.

Het duurzaamheidskantoor leidt het dagelijks functioneren van het duurzaam ontwikkelingsbeleid. Hier nemen studenten en personeel initiatieven en coördineren ze projecten. Het is hun taak om duurzame projecten te stimuleren, te faciliteren en om hierover te adviseren.

Het duurzame ontwikkelingsbeleid van de UGent wordt gesteund door een stevig netwerk, dat onder andere bestaat uit de denktank Transitie UGent, de studentenvereniging UGent 1010 en een grote groep sympathisanten die samen werken aan het lanceren van nieuwe projecten. Hierbij is een grote groep mensen betrokken die hun expertise inzetten bij de verschillende projecten en die helpen om talloze initiatieven op touw te zetten, maar die ook een aanzienlijke invloed hebben op het beleid van de universiteit.
 
Het begon allemaal in 2012 toen de studiegroepen en studentenverenigingen werden uitgenodigd om zich te engageren voor het behoud van hun werkomgeving. Een honderdtal groepen, waaronder de Raad van Bestuur, besloot de uitdaging aan te gaan. Een van de doelstellingen was het ontwikkelen van een langetermijnvisie betreffende duurzaamheid.
Zo gingen bijna 150 stafleden, studenten, deskundigen en geëngageerde besluitvormers aan het werk onder de naam Transitie UGent. Ze gingen op zoek naar bestaande duurzame initiatieven, formuleerden aantrekkelijke doelstellingen en werkten overgangstrajecten uit. Hun werk werd gepubliceerd in een memorandum en tegen eind 2013 besloot het directiecomité van de universiteit zijn steun te verlenen aan hun visionaire inzichten.
Vandaag de dag is het duurzaam ontwikkelingsbeleid een van de strategische doelen geworden van de Universiteit van Gent met zijn 10.000 werknemers en 40.000 studenten.

EVA vzw werd in 2000 door een aantal studenten opgericht te Gent en is ondertussen uitgegroeid tot een van de grootste en meest actieve vegetarische organisaties ter wereld. EVA werkt rond het thema van vleesvermindering – en focust hierbij heel hard op een positief verhaal naar diverse doelgroepen toe.

Te veel vlees …

Vlees is in. Steeds meer mensen in de wereld willen regelmatig vlees op hun bord. Dit is evenwel geen onschuldige evolutie. Want de realiteit geeft andere signalen : het vlees dat we eten komt immers niet uit de lucht vallen. Het is het resultaat van veeteelt. En een grote veeteelt heeft vele negatieve gevolgen. Zo behoort veeteelt volgens de Wereldvoedselorganisatie tot de top drie oorzaken van elk belangrijk milieuprobleem: klimaatverandering, luchtvervuiling, landdegradatie, verlies aan biodiversiteit en waterschaarste.

Daarnaast leidt de toenemende veeteelt ook tot een verhoging van de graanprijzen – wat vooral problematisch is voor de arme mensen uit het Zuiden – want hun voeding wordt duurder. Voor de mensen die wel veel vlees consumeren is het ook al geen goede zaak : een te hoge vleesconsumptie betekent meer kans op onder hart- en vaatziekten, overgewicht en diabetes. En dus meteen ook hogere gezondheidskosten. En dan hebben we het nog niet over het dierenwelzijn gehad…

Zonder opgestoken vinger

Het verminderen van onze vleesconsumptie zou dan eigenlijk een evidente en prioritaire zaak moeten zijn. Maar wat we op ons bord willen leggen behoort tradioneel tot de private levenssfeer – een wereld waar regulering geen plaats heeft. En die vegetariërs – zijn dat allemaal geen geitenwollen fanatici? Het mag duidelijk zijn: EVA zet zich volop in een context waar er sterke meningen pro en contra zijn.

Het unieke van EVA is haar positionering. Deze wordt gekarakteriseerd door toegankelijkheid, positiviteit en laagdrempeligheid. EVA communiceert op een verstaanbare manier tot een heel diverse doelgroep, en brengt hierbij een positieve boodschap die de nadruk legt op de voordelen van de alternatieven voor vlees. Mensen houden immers van lekker eten, van samen lekker eten. EVA toont aan hoe dat ook vleesarm kan. Niet moraliseren, maar motiveren, dus. Voorbeelden hiervan zijn de eigentijdse publicaties, de kleurrijke veggie stadsplannen (waar lekker en vleesarm eten) of de sprankelende kooklessen (ook online!)

EVA vergeet hierbij niet de sociale dimensie van haar verhaal – er is het Noord-Zuid verhaal van stijgende graanprijzen. Maar daarnaast werkt EVA ook nauw samen met een aantal OCMW’s waarbij getoond wordt hoe men gezond, vleesarm en toch goedkoop kan eten. EVA beseft goed dat haar impact niet alleen afhangt van de stijl van haar communicatie, maar ook van de kwaliteit van de inhoud. De informatie die EVA geeft is dan ook altijd dubbel gecheckt, en gebaseerd op objectief, wetenschappelijk materiaal.

Dankzij deze combinatie van stijl en inhoud wist EVA zich als organisatie snel te ontwikkelen. EVA geeft in 2009 werk aan 4,5 FTE’s, het aantal leden groeit sterk (tot 3000), vrijwilligers zetten antennes in andere steden op en als enige vegetarische organisatie krijgt EVA ook subsidies.

Veggie day

Een belangrijk speerpunt binnen de acties van EVA is haar ‘Donderdag Veggiedag’-campagne die opgestart werd in Gent – en al op veel nationale en internationale belangstelling kon rekenen. Een dag per week geen vlees – maar toch nog lekker eten. Een simpel idee, maar als het concept gerepliceerd wordt zal het een grote invloed hebben op mens, milieu en maatschappij.

CATAPA werd opgericht in 2005 en kan rekenen op een 100-tal vrijwilligers. De organisatie verricht onderzoekswerk en informeert en sensibiliseert rond de grondstoffenproblematiek. Ze focust daarbij op de problemen met grootschalige mijnbouw in Latijns-Amerika. Daartoe werkt CATAPA samen met sociale bewegingen en ngo’s in het Zuiden. CATAPA klaagt niet enkel de gevolgen van mijnbouw aan, maar informeert ook over meer milieuvriendelijke alternatieven zoals recyclage en urban mining (het herwinnen van metalen uit afval). Ze bouwt ook in Vlaanderen aan een breed netwerk van veelal jonge mensen, die zich engageren voor duurzame ontwikkeling.

Breed netwerk

“We bieden mensen een concreet engagement aan rond de Noord-Zuidproblematiek”, vertelt Charlotte Christiaens van CATAPA. De organisatie verricht onderzoekswerk, informeert en sensibiliseert rond de gevolgen van grootschalige mijnbouw in Latijns-Amerika. Daartoe werkt CATAPA samen met sociale bewegingen en ngoʼs in Latijns-Amerika, maar bouwt ze ook in België aan een breed netwerk.

Urban mining

Van smartphones en laptops tot afvoerbuizen en elektriciteitskabels: metalen gebruiken we allemaal. “De ontginning van grondstoffen gebeurt meestal in het Zuiden, en heeft daar grote schadelijke gevolgen”, legt Charlotte Christiaens uit. CATAPA klaagt die gevolgen aan, maar informeert ook over meer milieuvriendelijke alternatieven zoals recyclage en urban mining (het herwinnen van metalen uit afval). Met een publiekscampagne in samenwerking met de vzwʼs Netwerk Bewust Verbruiken en Ecolife wil CATAPA de problematiek bekend maken bij het brede publiek.

Internationaal seminarie

Overleg en participatie staan centraal bij CATAPA: zowel binnen de eigen organisatie als in samenwerking met haar partners in Latijns-Amerika. Ze organiseert ieder jaar een vormings- en een bewegingsweekend waaraan zowel nieuwe geïnteresseerden als ervaren leden deelnemen. En driejaarlijks is er een internationaal seminarie in Latijns-Amerika, waarop Belgische deelnemers lokale organisaties ontmoeten. “We zijn een heel open organisatie. We luisteren naar mekaar en iedereen kan voorstellen doen voor nieuwe initiatieven”, aldus Charlotte Christiaens. “De uitdaging is om vrijwilligers te blijven vormen en motiveren, want zij zijn het fundament van CATAPA”.

Alpro was oorspronkelijk een droom van Philippe Vandemoortele. In 1980 vond het bedrijf zijn plaats binnen de groep Vandemoortele.

Het bedrijf was een pionier in het produceren van plantaardige sojadrank. Sindsdien breidde het zijn gamma sterk uit met margarines, desserten, plantaardige variaties op yoghurt en room, alsook recent andere plantaardige drinks gemaakt van amandelen, hazelnoten, rijst, haver en kokosnoot. Alpro is het Europese segment van de Amerikaanse The WhiteWave Foods Company en mag zich Europees marktleider noemen in plantaardige voeding. Ondertussen biedt Alpro werkgelegenheid aan meer dan 800 mensen.