Architecture, Construction & Aménagement du Territoire

Robine Verhaeghe verdedigde haar eindproef, met als titel Ontwikkeling van milieubenchmarks voor de woonfunctie in België op basis van de planetaire grenzen, in het kader van de master ingenieurswetenschappen - architectuur, aan de Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven).

De thesis richt zich op het ontwikkelen van top-down milieubenchmarks voor residentiële gebouwen in België, geïnspireerd door het donutmodel van Kate Raworth en het concept van planetaire grenzen. Verschillende verdeelsleutels worden onderzocht om het mondiale milieubudget toe te wijzen aan België en individuen, met als doel architecten en beleidsmakers te ondersteunen bij het handhaven van de draagkracht van de aarde. Door te tonen dat huidige nieuwbouwwoningen de planetaire grenzen overschrijden, benadrukt de thesis de noodzaak van drastische maatregelen om deze impact te verminderen. Door zich te concentreren op duurzaam bouwen en innovatieve woonconcepten, draagt de thesis bij aan verdere kennisontwikkeling en biedt het richting voor beleidsmakers in het streven naar een duurzamere toekomst. Dit impliceert dat nieuwe benaderingen en baanbrekende maatregelen nodig zijn om deze doelstellingen te bereiken, waarbij vervolgonderzoek in een doctoraatsonderzoek zal worden voortgezet.

Fien Vansevenant verdedigde haar eindproef, met als titel Zorgband Leie en Schelde als zorgderij. Verkenning van de verbinding tussen een publieke voedselstrategie en territoriale ontwikkelingskansen, in het kader van de master stedenbouw en ruimtelijke planning, aan de Universiteit Gent (UGent).

De masterproef van Fien richt zich op het historische landbouwpatrimonium van OCMW Gent in Laarne, Destelbergen, Nazareth en Merelbeke, in samenwerking met Zorgband Leie en Schelde. Het sociaal-ruimtelijk onderzoek, uitgevoerd tussen 2022 en 2023 binnen de stadsacademie, is geïnspireerd door de geplande herstructurering van zorgsite Lemberge. Het beoogt een vernieuwd masterplan met ruimtelijke ingrepen als stimulans voor een herziene zorgvisie. De focus ligt op alle Zorgband Leie & Schelde-sites, waarbij de verbroken link tussen historisch patrimonium en zorginstellingen wordt erkend. Een voedselstrategie wordt onderzocht in deze masterproef, met als doel de heropleving van de relatie tussen zorginstellingen en gronden, zowel voor bijdrage aan landbouwtransitie als voor meer controle over voedsel in de instellingen. Het onderzoek omvat twee luiken binnen een agro-ecologisch kader.

Deze masterproef omarmt duurzaamheid op meerdere fronten. Door de ontwikkeling van een doordachte voedselstrategie wordt niet alleen gebouwd aan een lokale gemeenschap, maar ook aan een veerkrachtig landschap. Het innovatieve concept van de Zorgderij, een integratie van ouderenzorg, historisch patrimonium en lokale landbouw, staat centraal. Het onderzoek herstelt de verbinding tussen zorg, landbouw, en voeding, waarbij gronden opnieuw toegankelijk worden gemaakt voor agro-ecologische landbouw. Drie concrete strategieën - Territoriaal, Patrimonium en Operationeel - bieden alternatieven op verschillende schaalniveaus. De oprichting van een stuurgroep, gericht op concrete taken en samenwerking met stakeholders, vormt een praktische uitvoering. De collages illustreren een lokaal verankerde voedselstrategie, en het onderzoek fungeert als een aanzet tot een debat over alternatieve, duurzame toekomsten. Kortom, de masterproef bouwt actief aan een alternatieve toekomst met duurzaamheid als kernwaarde.

Amber Claeys verdedigde haar eindproef met als titel Vergroening van begraafplaatsen in regio Haspengouw ‘Van een grauwe en grijze begraafplaats naar een serene plek die rust en nieuw leven ademt’, in het kader van de professionele bachelor agro- en biotechnologie - afstudeerrichting groenmanagement, aan PXL Hogeschool.

De gemeentes Alken, Borgloon, Gingelom, Heers, Kortessem en Wellen hebben hulp gezocht bij de Intergemeentelijke Onroerenderfgoeddienst (West) en het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren om hun begraafplaatsen te herzien. Het doel van de scriptie is om inzicht te krijgen in de kenmerken van Haspengouwse begraafplaatsen en de mogelijkheden ervan op het gebied van natuur, erfgoed, recreatie, enz. De scriptie onderzoekt het ontwerp en groenelementen van 61 begraafplaatsen in de genoemde gemeentes. Resultaten tonen aan dat droog Haspengouw meer begraafplaatsen heeft dan vochtig Haspengouw, en dat bevolkingsaantallen niet direct correleren met het aantal begraafplaatsen. Groenelementen op Haspengouwse begraafplaatsen zijn over het algemeen schaars, met meestal alleen grafbeplantingen, een haag en een paar bomen. De scriptie biedt ook zes ‘sereen’ uitgangspunten (Soortgericht, Ecosysteemdiensten, Recreatie, Educatie, Natuurverbinding) en een traject voor gemeentes om naar een groenere, multifunctionele begraafplaats te streven.

Vlaanderen telt meer dan 1.900 begraafplaatsen. Hoewel gemeenten steeds vaker overgaan tot vergroening van deze locaties, blijft het potentieel ervan grotendeels onderbenut. Niet alleen veranderen begrafenisrituelen en herdenkingen, maar er groeit ook een draagvlak om begraafplaatsen om te vormen tot multifunctionele ruimtes die bij het dagelijks leven horen. Toch ontbreekt het aan een gecoördineerde aanpak en blijven veel mogelijkheden onbenut. Deze scriptie wil een antwoord bieden op de vraag hoe gemeenten stappen kunnen ondernemen bij de (her)inrichting van begraafplaatsen. Door zes kernprincipes (S.E.R.E.N.) te hanteren, biedt het een leidraad voor gemeenten die willen transformeren naar groene, multifunctionele begraafplaatsen. Daarnaast illustreert het met praktijkvoorbeelden hoe deze principes in de praktijk kunnen worden toegepast. Laten we samen begraafplaatsen omarmen als integraal onderdeel van het dagelijks leven en denken in mogelijkheden voor een betere toekomst.

Intégrer des éléments de réemploi dans la construction neuve : agir pour demain

Partant du constat que les constructions neuves intégrant des matériaux réemployés sont rares voire inexistantes et que le secteur de la construction émet près de 40% des gaz à effet de serre, Amandine Bodenghien a cherché à quantifier le bénéfice environnemental du réemploi dans ce secteur. À partir d’un cas d’étude (le bâtiment Retrival à Charleroi, composé de bureaux et de hangars), elle a modélisé cinq scénarios basés sur un taux de réemploi différent, les matériaux visés étant cherchés sur les plateformes d’économie circulaire. Il en ressort que l’impact environnemental de ce secteur peut être considérablement amoindri. Il est possible, par exemple, d’obtenir un taux de réemploi en volume de 47% à 57 %, ce qui permet de diminuer de plus de 50 % l’impact environnemental d’une construction neuve. Son travail identifie également les freins au réemploi dans le secteur, tout en formulant des recommandations : glanage de matériaux sur les plateformes, introduction d’un taux minimum de réintégration de matériaux de réemploi, etc.

A télécharger : Mémoire Amandine Bodenghien

Repenser le confort pour transformer durablement. Critique des solutions écoénergétiques et hypertechnicisées

Le travail de Lucas Van Melderen invite à une remise en question fondamentale des notions de confort et de bien-être dans l’habitat. Même dite « basse consommation », l’architecture contemporaine a en effet tendance à recourir à des solutions écoénergétiques et hyper-techniques qui, in fine, entraînent une empreinte carbone trop peu voire pas réduite (énergie grise). Basée sur trois études de cas très différentes (La maison Latapie à Bordeaux, la maison familiale Verbiest à Molenbeek et l’habitat groupé Mouzaïa à Paris), l’alternative développée propose des climats intérieurs plus variés qui en reviennent aux principes primaires de physiologie et de biologie. Y sont également mises en évidence des notions techniques novatrices, par exemple le chauffage par radiation et par conduction, et comportementales, par exemple l’intérêt et la maîtrise du système de chauffage par l’utilisateur·rice. Ce type d’approche, présentée ici comme source d’inspiration transposable à diverses échelles, améliore le confort tout en réduisant significativement la consommation d’énergie.

A télécharger : Mémoire Lucas Van Melderen

La frugalité, vers un renouveau de l'architecture

Le travail d’Antoine Meinsier se situe au carrefour de l’urbanisme et de l’architecture. Il vise en effet à reconvertir un ancien site industriel urbain (la savonnerie Pollet, au cœur deTournai) en un ensemble de 45 logements, limitant ainsi l’étalement urbain tout en mettant en pratique le concept de frugalité architecturale à chaque stade de cette reconversion. Inscrit dans le programme wallon de reconversion des bâtiments vacants SAR (Sites à Réaménager), ce travail de conceptualisation débute par l’enlèvement de matières in situ au lieu d’un ajout et se prolonge par des initiatives aussi diverses que le recours à des matériaux de réemploi et/ou géo (bio) sourcés (terre pisée), le recours à des enveloppes internes en bois pour respecter les normes passives, l’installation de panneaux solaires et de citernes de récupération de l’eau de pluie, la modularité des espaces de vie en fonction de l’évolution des besoins, la création d’un espace maraîcher au cœur de l’îlot, etc. La dimension participative des futur·es occupant·es est également privilégiée.

A télécharger : Mémoire Antoine Meinsier

Se laver en ville : pour une hospitalité de la ville à travers l'accès à l'hygiène du corps

Le travail de Pauline Droulez se situe au carrefour de deux domaines (l’hygiène personnelle et la gestion de l’espace public) et questionne trois droits fondamentaux : l’eau, l’hygiène et l’intimité. Après avoir tracé un vaste cadre théorique sur les plans historique, sociologique et anthropologique, qui souligne la fonction essentielle des lieux publics pour se laver, l’autrice s’est penchée sur des réalisations innovantes de type « bains douches », menées récemment à Paris,Tokyo et Gansu (Chine). Sur base d’entretiens menés avec différent·es acteur·rices de la ville de Tournai, elle a ensuite élaboré un projet architectural expérimental « Se laver en ville », susceptible d’accoucher d’un réseau de salles de bain publiques dans cette agglomération. L’équipement proposé est économe et autonome sur le plan des ressources (eau de pluie, énergie solaire, circuit fermé...), peu onéreux, modulable et démontable. Doté notamment d’un impluvium (qui visibilise l’usage de l’eau et amène la lumière naturelle), il est ouvert à d’autres usages de l’eau que la stricte hygiène corporelle et se prête, à certaines conditions, à une gestion participative par les usager·es.

A télécharger : Mémoire Pauline Droulez